Rafi İbn Hadîç’den rivayete göre; Resulullah ﷺ söyle buyurmuştur: “Kan aldırmak yapanın da yaptıranın da orucunu bozar.”
( Tirmizî, Oruç 60/774 )
Hadiste söz konusu olan kan alma,Hacamat denilen ve özel bir aletle yapılan baştan kan almaktır. “Kan alanında kan aldıranın da orucu bozulur.” Sözünden, Resulullah’ın ﷺ maksadı, kan alan ve kan aldıranın oruçlarının bozulduğunu bildirmek değil, onların oruçlarının bozulmak üzere olduğunu haber vermektir. Bu ifade Arapçada, helak olmak üzere kullanılan, “Selam helak oldu.” Tabirine benzer.
“Kadılığa tayin edilen kişi, bıçaksız olarak kurban edilmiştir.” Hadisi de bu kabildendir.
Kan aldıranın orucunun bozulmak üzere olmasına sebep, kan aldırması yüzünden halsizleşmesi gücünün azalmasıdır.
Kan alanın orucunun bozulmak üzere olması da şu yöndendir; “Kanı alan kişi, kan aldıracak olanın başında açtığı yaraya bir borunun ucunu koyar, diğer ucunu da ağzına alarak emer. Bu emme esnasında Boruya gelen kanın boğazına kaçması ihtimali vardır. Dolayısıyla kan alan kişinin orucunun bozulma tehlikesi baş göstermiştir. Ama bu orucun bozulduğunu göstermez. Tabii Bu hadiste mevzu bahis olan kan alma, hacamat adı verilen baştan kan akıtılmasıdır.” Günümüzde uygulanan tıbbi yöntemle damardan kan almanın,
Kan alanın orucuna hiçbir zararı olmaz.
Kan aldıranın zafiyetine sebep olacağı için hadis sadece onun için geçerlidir.
Ulemanın cumhuruna göre kan aldırmak orucu bozmaz. Boğazına kanın kaçırmaması şartıyla kan alanın orucu da bozulmaz.
Ancak; Mâlik, Şafiî ve Sevrî’ye göre oruçlunun kan aldırması mekruhtur.
Hanefilere göre mekruh da değildir.
Hanefiler Resulullah’ın ﷺ oruçlu iken kan aldırdığını bildiren hadis-i Şerife dayanırlar.
Ancak kan aldırmak, oruçlunun zayıf düşmesine sebep ise, hanefilere göre de mekruhtur.
Ali, Ebu Hureyre, Atâ, Evzâî, Ahmed, İshâk, Ebu Sevr, İbn Huzeyme, İbnü’l Münzir,İbn Hıbbân hadisin zahirine bakarak kan aldırmanın orucu bozacağını söylemişlerdir.
Cumhur, hadisi yukarıda izah edildiği gibi anlamıştır. Ayrıca bu hadisin mensuh olduğu da ve söylenmektedir.
Hattâbî, hadisin anlaşılmasında yukarıda belirttiğimizin yanı sıra, şu yorumlarının da bulunduğunu söylemiştir;
Resulullah ﷺ “Kan aldıran ve kan alan kişilere akşam uğramış ve kan alan ve kan aldıran iftar vaktine erdi.” Manasına olmak üzere buyurmuştur. Nitekim “akşam vaktine girdi.” Manasına “sabaha ulaştı.” Tabirleri kullanılır.
Resulullah ﷺ bu sözüyle, kan alan ve aldıranı azarlamış ve onlara beddua etmiştir. Buna göre mana “Onların oruçları batıl olmuştur, onlar sanki oruç tutmamışlardır.”
Demek olur. Resulullah’ın ﷺ oruç tutan kişiye “O oruçta tutmadı iftar da etmedi.” Şeklindeki ifadesi, bu tevcihin delilidir.
İbn Abbas’da rivayete göre; “Resulullah ﷺ oruçlu iken kan aldırmıştır.”
( Buhârî, Savm 32 ; Müslim, Hac 11 )
İbn Abbas’da rivayete göre; “Resulullah ﷺ ihramlı ve oruçlu iken kan aldırmıştır.”
( Tirmizî, Oruç 61/775 ; Buhârî, Savm 32 ; Müslim, Hac 11 )
İbn Abbas ile İkrime; “Oruç, içeri giren şeylerden kendini tutmaktır. Dışarı çıkan şeylerden kendini tutmak değildir.”
( Buhârî, Savm 32 )
Bu rivayetlerden oruçluyken kan aldırmanın caiz olduğu anlaşılmaktadır. Ancak oruçluyken kan aldıran kişiyi zayıf ve halsiz düşürüp, orucunu bozabileceğinden sahabe, gündüz kan aldırmayı terk etmişlerdir.
“Ve İbn Ömer oruçluyken gündüzleyin kendinden kan aldırırdı. Sonra gündüzleyin kan aldırmayı terk etti. Artık geceleyin kan aldırır oldu.” ( Buhârî, Savm 32 )
Ebu Musa’da geceleyin kan aldırırdı.
( Buhârî, Savm 32 )
Oruçluyken kan aldırmak caizdir.
Ancak şayet kişiyi zayıf ve güçsüz düşecekse ve orucun Bu yüzden bozulması söz konusu olacaksa, kan aldırmak caiz olmaz. İlk rivayetteki kastedilen budur.
O halde ne kadar caiz ise de mümkün mertebe oruçlu iken kan aldırmamalı, iftar ettikten sonra aldırmalıdır.
Dolayısıyla bu hadislerde çelişkili bir durum bulunmamaktadır. Sadece meseleyi bilmeyenlerin ve art niyetli insanların çarpıtması söz konusudur.